انتظار حضرت مهدی (عج)
در این بخش از مقالات شناخت امام زمان به انتظار حضرت مهدی (عج) و حقیقت انتظار و وظیفه منتظران حضرت می پردازیم:
انتظار سبز
دوره غیبت امام مهدی(عج) در دوران سختی است که شیعه در فراق امام مهربان خود کند؛ ولی امید به آمدن ،او دل و جان آنها را شور و نشاط می بخشد و تحمل سختی ها و دشمنی ها را آسان می کند. این امید و آرزوی ظهور او که همیشه و همه جا برای انسانهای مؤمن، نجات بخش و راهگشا بوده، در روایات اسلامی، «انتظار» نامیده شده است؛ انتظاری که منتظران را به امام موعود خود وصل میکند و مرهمی بر زخـم فـراق ایشان است.
آری؛ «انتظار» آن اکسیر ارزشمندی است که مؤمنان منتظر در دوره غیبت را آماده استقبال از ظهور مهدی موعود میکند و راه و رسم چگونه زیستن را به آنها می آموزد.
حقیقت انتظار و جایگاه آن
برای «انتظار» معانی گوناگونی گفته اند؛ ولی با دقت و تأمل در این کلمه می توان به حقیقت معنای آن پی برد. انتظار، چشم به راه بودن است و این چشم به راهی به تناسب بستر و زمینه آن ارزش مییابد و آثار و پیامدهایی دارد. انتظار تنها یک حالت روحی و درونی نیست؛ بلکه از درون به بیرون سرایت میکند و حرکت و اقدام را می آفریند. به همین دلیل است که در روایات ،انتظار، یک عمل و بلکه بهترین اعمال معرفی شده است. انتظار به «منتظر» شکل میدهد و به کارها و تلاش های او جهت خاصی میبخشد.
بنابراین«انتظار» با نشستن و دست روی دست گذاشتن نمیسازد. انتظار با چشم به در دوختن و حسرت خوردن تمام نمیشود؛ بلکه در حقیقت انتظار، حرکت و نشاط و شور آفرینی نهفته است. آنکه در انتظار مهمان عزیزی ،است سر از پا نمیشناسد و در تلاش است تا خود و محیط اطراف خود را برای آمدن مهمان، آماده کند و موانع حضور او را بر طرف سازد.
سخن درباره انتظار رویدادی بی نظیر است که در زیبایی و کمال، نهایت ندارد. انتظار روزگاری که در سبزی و خرمی در تمام روزگاران گذشته، مثالی نداشته است و جهان چنان دوران زیبایی را هرگز تجربه نکرده است.این، همان انتظار حکومت جهانی امام مهدی است که در روایات، از آن به «انتظار فرج» یاد شده و از بهترین اعمال و عبادات، بلکه پشتوانه قبولی همه اعمال، شمرده شده است.
پیامبر اکرم(ص) فرمود:
بهترین اعمال امت من، انتظار فرج است.1
امام صادق (ع) به یاران خود فرمود:
آیا شما را از چیزی آگاه نکنم که خداوند، بدون آن، هیچ عملی را از بندگان نمی پذیرد؟. گواهی به یگانگی خدا و نبوت پیامبر اسلام(ص) و اقرار به آنچه خدا امر فرموده و ولایت ما و بیزاری از دشمنان ما – یعنی ما امامان به خصوص – و تسلیم شدن در برابر ایشان [امامان] و پرهیزکاری و کوشش و خویشتن داری و انتظار قائم(عج).2
بنابراین «انتظار فرج»، انتظاری است که ویژگیهای خاص و منحصر به فرد دارد که لازم است به خوبی دانسته شود، تا رمز و راز آن همه فضیلت و آثار که برای آن خواهیم شمرد،آشکار شود.
ویژگیهای انتظار حضرت مهدی (عج)
گفتیم که «انتظار»، امری فطری است و برای همگان در هر قوم و آیینی که باشند وجود دارد؛ اما انتظارهای معمولی که در جریان زندگی افراد و حتی جامعه ها وجود دارد، هر اندازه بزرگ و با اهمیت باشد، در مقایسه با انتظار موعود جهانی، کوچک و بی مقدار است؛ زیرا انتظار ظهور او ، ویژگیهای خاص خود را دارد:
انتظار مهدی(عج) انتظاری است که از ابتدای عالم، آغاز شده است؛ یعنی از زمانهای بسیار دور، انبیا و اولیا نوید ظهور او را دادهاند و در زمانهای نزدیک تر، همه امامان ما، آرزوی روزگار دولت او را داشته اند.
امام صادق (ع) فرمود:
اگر او را درک میکردم، تمام عمر به او خدمت میکردم.3
انتظار مهدی(عج)، انتظار مصلح جهانی است. انتظار حکومت عدل جهانی است و انتظار تحقق همه خوبی ها است. در این انتظار، بشریت چشم به راه است تا آنچه را بر اساس فطرت پاک خدایی، در آرزوی آن بوده و هیچ گاه به صورت کامل به آن دست نیافته است، ببیند. مهدی(عج) همان است که عدالت و معنویت، برادری و برابری، عمران و آبادی زمین و امنیت و صلح و عصر شکوفایی عقل و دانش بشری را برای انسانها به ارمغان می آورد و برچیدن بساط استعمار و بردگی انسانها و نفی هر گونه ستم و ستمگری و رهایی اجتماع از انواع فسادهای اخلاقی ره آورد حاکمیت اوست.
انتظار مهدی(عج) انتظاری است که تنها با فراهم شدن زمینه های شکوفایی آن، خواهد شکفت و آن زمانی است که همه انسانها در طلب منجی و مصلح آخر الزمان باشند. او می آید تا با همکاری و همیاری یارانش بر ضد بدیها قیام کند، نه اینکه تنها با معجزه کار جهان را سامان دهد.
انتظار مهدی(عج) در منتظرانش شوق یاری و همراهی او را ایجاد می کند و به انسان، عمل بکوشد تا ز هویت و حیات میبخشد و او را از پوچی و بی هدفی نجات میدهد. آنچه گفته شد، بخشی از ویژگی های آن انتظاری است که به وسعت همه تاریخ است و ریشه در جان همه انسانها دارد و هیچ انتظار دیگری همسان این انتظار سترگ نیست. بنابراین جا دارد که ابعاد و آثار فراوان انتظار حضرت مهدی (عج) را بشناسیم و درباره وظایف منتظران ظهور او و پاداش بی نظیر آنها سخن بگوییم.
ابعاد انتظار حضرت مهدی
انسان از زوایای مختلف دارای ابعاد گوناگون است؛ از سویی از بعد نظری و عملی برخوردار است و از سوی دیگر، دارای بعد فردی و اجتماعی است، و از زاویه ای دیگر در كنار بعد جسمی، بعد روحی و روانی دارد. بدون تردید در همه ابعاد یاد شده به چارچوب مشخصی نیاز است تا در قالب آن، راه صحیح زندگی باز شود و مسیرهای انحرافی به روی آدمی بسته گردد و آن راه درست، همان مسیر انتظار است.
انتظار موعود جهانی در همه ابعاد زندگی منتظر تأثیر میگذارد. در بعد فکری و نظری که زیر بنای اعمال و رفتار انسان است، باورهای اساسی حیات آدمی را در حصار خود حفظ میکند. به بیان دیگر انتظار صحیح میطلبد که منتظر، بنیان های اعتقادی و فکری خود را تقویت کند تا در دام مکتب های انحرافی گرفتار نشود یا به سبب طولانی شدن دوره غیبت امام عصر(عج) به چاه یأس و ناامیدی سقوط نکند.
امام باقر (ع) فرمود:
روزگاری بر مردم خواهد آمد که امام ایشان غایب خواهد شد؛ پس خوشا به حال آنان که در آن زمان، بر امرِ [ولایت] ما ثابت و استوار بمانند.4
یعنی در دوره غیبت که دشمنان با انواع شبهه ها می کوشند تا اعتقادات درست شیعیان را از بین ببرند به برکت قرار گرفتن در سنگر انتظار، مرزهای عقیدتی حفظ می شود. در بعد عملی، انتظار به همه اعمال و رفتار انسان جهت میدهد. منتظر باید در میدان عمل بکوشد تا زمینه های ظهور دولت حق فراهم شود؛ بنابراین، منتظر در این بخش، هم به ساختن خود و هم به سامان دادن جامعه همت می گمارد. در بعد فردی نیز، هــم بـه حیات روحی و روانی خود و کسب فضیلت های اخلاقی روی می آورد و هم به تقویت جنبه جسمی و بدنی میپردازد تا نیرویی کار آمد برای جبهه نور باشد.
امام صادق(ع) فرمود:
کسی که دوست دارد از یاران قائم (عج) ،باشد باید منتظر باشد و در حال انتظار، پرهیزگاری پیشه کند و به اخلاق نیکو، آراسته شود.5
ویژگی «انتظار» آن است که آدمی را از محدوده خود فراتر می برد و او را با تک تک افراد جامعه مرتبط میکند؛ یعنی انتظار نه تنها در زندگی فردی ،منتظر مؤثر است که در حوزه رابطه فرد با جامعه نیز طرح و برنامه دارد و او را به تأثیر گذاری مثبت در جامعه وا می دارد. از آنجا که شرط ظهور دولت ،حق آمادگی جمعی است، هر کس به اندازه توان خود برای اصلاح جامعه میکوشد و در برابر ناهنجاری های ،اجتماعی ساکت و بی تفاوت نمی ماند؛
چرا که منتظر مصلح جهانی در اندیشه و عمل، مسیر صلاح و راستی را طی کوتاه سخن اینکه «انتظار» جریان مبارکی است که در تمام مویرگ های حیات فرد و اجتماع منتظر جاری است و در همه عرصه های زندگی، رنگ الهی به انسان و حیات او می بخشد و چه رنگی از رنگ الهی بهتر و . و ماندگارتر؟!
قرآن کریم می فرماید:
«… صِبْغَةَ اللهِ وَ مَنْ أَحْسَن مِنَ الله صِبْغَةً …. »6
رنگ الهی بگیرید و چه چیز از رنگ الهی داشتن نیکوتر است؟
با توجه به آنچه گذشت، وظایف منتظران مصلح کل، چیزی جز همان «رنگ خدایی داشتن» نیست که به برکت انتظار در جای جای زندگی فردی و جمعی آنها جلوه گر می شود.
با این نگاه،دیگر آن وظایف بر دوش ما منتظران سنگینی نخواهد داشت؛ بلکه جریان شیرینی که به همه زوایای زندگی ما معنا و مفهومی زیبا بخشیده است،به شمار می آید. به راستی اگر فرمانروای ملک مهربانی و امیر کاروان مهرورزی، تو را به عنوان سربازی شایسته برای خیمه ایمان خواسته باشد و حضور تو را سنگر حق، انتظار کشد، چگونه خواهی بود؟ آیا باید بر تو تکالیفی را تحمیل کنند که چنین و چنان باش و این کار وآن کار را انجام ده یا تو خود راه انتظار را شناخته ای و برای همان مقصدی که برگزیده ای، گام خواهی زد؟
وظایف منتظران
در روایات و بیانات پیشوایان دین، وظایف فراوانی برای منتظران ظهور بیان شده است که در اینجا مهم ترین آن ها را بیان می کنیم:
۱. شناخت امام
پیمودن جاده انتظار، بدون شناختن امام منتظر ممکن نیست. استقامت و پایداری در وادی انتظار، وابسته به درک صحیح از پیشوای موعود است. بنابراین علاوه بر شناخت امام به اسم و نسب، لازم است از جایگاه امام و رتبه و مقام او نیز آگاهی کافی به دست آورد.
ابونصر که از خدمت گذاران امام حسن عسگری(ع) است، پیش از غیبت امام مهدی(عج) به حضور آن حضرت میرسد. امام مهدی(عج) از او می پرسد: «آیا مرا می شناسی؟» پاسخ میدهد «آری؛ شما سرور من و فرزند سرور من هستید؟ » امام می فرماید: «مقصود من چنین شناختی نبود.» ابو نصر می گوید: «خودتان بفرمایید».
امام (ع) می فرماید:
من آخرین جانشین پیامبر خدا هستم و خداوند به برکت من بلا را از خاندان و شیعیانم دور میکند.7
اگر معرفت امام برای منتظر حاصل شود، او از هم اکنون خود را در جبهه امام میبیند و احساس میکند که در خیمه امام و کنار او قرار گرفته است. بنابراین لحظه ای در تلاش برای تقویت جبهه امام خویش کوتاهی نمی کند.
امام باقر(ع) فرمود:
«مَنْ ماتَ وَ هُوَ عارف لاِمَامِهِ لَمْ يَضُرُّهُ، تَقَدَّمَ هَذَا الأَمْرِ أَوْ تَأَخَرَ، وَ مَنْ مَاتَ وَ هُوَ عارِفُ الإِمَامِهِ كَانَ كَمَنْ هُوَ مَعَ الْقَائِمِ فِي فُسْطَاطِهِ»8
کسی که بمیرد، در حالی که امام خود را شناخته باشد، جلو افتادن یا تأخیر امر ظهور به او زبان نمی رساند. و کسی که بمیرد و حال آنکه امام خود را شناخته است، مانند کسی است که در خیمه امام و همراه او بوده است.
گفتنی است که این معرفت و شناخت، چنان مهم است که در کلام معصومان(ع) اسلام آمده است که برای به دست آوردن آن، لازم است از خداوند طلب یاری شود.
امام صادق (ع) فرمود:
«در زمان غیبت طولانی امام مهدی(عج) باطل گرایان در اعتقاد و دین خود به شک و تردید گرفتار می شوند» زراره، از یاران خاص امام : «گفت و اگر آن زمان را شاهد بودم، چه کنم؟»
امام صادق (ع) فرمود:«… این دعا را بخوان:
اللَّهُمَّ عَرَّقْنِي نَفْسَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّقْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِيكَ. اللَّهُمَّ عَرِّقْنِي رسُولَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّقْنِي رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ اللَّهُمَّ عَرِفْنِى حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنى حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ ديني».9
آنچه تا کنون مطرح شد، معرفت به جایگاه امام در مجموعه نظام هستی است. او حجت پروردگار و جانشین به حق پیامبر و پیشوای همه مردم است که اطاعت او بر همگان واجب است؛ چرا که اطاعت از او همان اطاعت از خداست.
یکی دیگر از ابعاد معرفت امام، شناختن سیره و صفات امام است. این بعد از شناخت، تأثیر عملی گسترده ای در رفتار و خُلق و خوی منتظر میگذارد و بدیهی است که هر اندازه معرفت انسان به زوایای گوناگون زندگی امام و حجت الهی بیشتر و عمیق تر باشد، آثار آن در بخشهای گوناگون زندگی او بیشتر خواهد بود.
2.الگوپذیری
وقتی معرفت به امام و جلوه های زیبای رفتاری آن بزرگوار به دست آمد، سخن از پیروی و الگو گرفتن از آن مظهر کمالات به میان می آید.
پیامبر اکرم(ص) فرمود:
خوشا به حال آنکه قائم خاندان مرا درک کند؛ در حالی که پیش از دوران قیام، به او و امامان قبل از او اقتدا کرده و از دشمنان ایشان، اعلام بیزاری کرده باشد. آنان دوستان و همراهان من و گرامی ترین امت من، در نزد من هستند.10
به راستی آن کس که در تقوا، عبادت، ساده زیستی، سخاوت، صبر و همه فضائل اخلاقی دنباله رو امام و مراد خویش است، چه رتبه بلندی نزد آن رهبر الهی خواهد داشت و آنگاه که به حضور مقدسش بار یابد، چه سربلند و سرافراز خواهد بود؟ آیا جز این است که منتظری که در طلب زیباترین پدیده عالم است، خود را به خوبی ها می آراید و از زشتی ها و رذائل اخلاقی دوری می کند و در مسیر انتظار همواره مراقب افکار و اعمال خویش است؟ و گرنه افتادن به دام بدبــی هـا، رفته رفته فاصله او و معشوق خوبان را زیادتر خواهد کرد و این، حقیقتی است که در بیان هشدار دهنده آن امام موعود آمده است:
فَمَا يَحْبِسُنَا عَنْهُم إِلَّا مَا يَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَكْرِهُهُ وَلَا نُؤْثِرُهُ مِنْهُم؛11
هیچ چیز ما را از شیعیان جدا نکرده است، مگر آنچه از کارهای ایشان که به ما می رسد؛ اعمالی که خوشایند ما نیست و از شیعیان انتظار نداریم.
نهایت آرزوی منتظران، آن است که در برپایی دولت مهدوی و حکومت عدل جهانی داشته باشند و افتخار یاوری و همراهی آخرین حجت حق را به دست آورند؛ ولی مگر نیل به چنین سعادت بزرگی جز با خودسازی و آراستگی اخلاقی میستر است؟
امام صادق (ع) فرمود:
من سره أن يكون من أصحاب القائم فلينتظر وَلْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَمَحاسِينِ الأَخْلاقِ وَ هُوَ مُنتَظِر؛12
هر کس دوست دارد از یاران حضرت قائم(عج) باشد،باید منتظر باشد و در حال انتظار، به پرهیزکاری و اخلاق نیکو رفتار کند.
روشن است که در مسیر تحقق چنین خواسته ای، هیچ الگو و نمونه ای برتر از آن امام بزرگوار که آینه تمام زیبایی هاست، یافت نمی شود.
3. یاد امام
آنچه منتظران را در کسب معرفت امام و پیروی از آن بزرگوار یاری میدهد و پایداری در راه انتظار را به دنبال دارد، پیوستگی و ارتباط مداوم با آن طبیب جان ها است. به راستی وقتی آن امام مهربان امت، همیشه و همه جا به حال شیعیان خود نظر دارد و لحظه ای آنها را از یاد نمی برد، آیا رواست که دلدادگان روی او به دنیا و تعلقات آن سرگرم شوند و از آن عزیز، غافل و بی خبر بمانند؟ راه و رسم دوستی و محبت آن است که در همه حال او را بر خود و دیگران مقدم بدارند.
وقتی بر سجاده دعا می نشینند، از او آغاز نمایند و برای سلامتی و فرج آن حضرت دعا کنند که آن بزرگوار خود فرمود:
برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید که فرج شما در همان است.13
و باید همواره زمزمه کنند:
اللَّهُمَّ كُنْ لِوَليكَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ عَلى آبائِهِ فِـي هـذهِ السَّاعَةِ وَ في كُلِّ ساعة ولياً وَ حافِظاً وَ قائداً و ناصراً و دليلا وعَيْناً حَتَّى تُسْكِنَهُ أَرْضَكَ طَوْعاً وَ تُمَتِّعَهُ فيها طَويلا؛14
خدایا! برای ولی خود، حجت بن الحسن ـ که درود تو بر او و پدرانش باد ـ در این ساعت و در همه ساعات سرپرست و نگهبان و رهبر و یاور و راهنما و دیده بان باش تا [ آن زمان که ] او را در زمین خود با میل و رغبت جای دهی، و برای مدتی طولانی او را در زمین بهره مند سازی.
منتظر حقیقی، هنگام صدقه دادن، ابتدا سلامتی وجود شریف امام خود را در نظر می گیرد و به هر بهانه، دست توسل به دامن پر مهر او میزند و به اشتیاق ظهور مبارک او و دیدن جمال بی مثالش ناله سر می دهد:
عَزِيزٌ عَلَى أَنْ أَرَى الخَلْقَ وَلا تُرى15
سخت است بر من که همه را ببینم و تو دیده نشوی.
رهرو راه انتظار در مجالسی که به نام آن محبوب دلها تشکیل میشود، حضور می یابد تا ریشه های محبت او را در دل خود محکمتر کند و به مکان هایی مانند مسجد سهله و مسجد جمکران و سرداب مقدس که منسوب به امام عصر (عج) است،رفت و آمد است. از زیباترین جلوه های یاد امام مهدی(عج) در زندگی منتظران ظهورش، آن است که هر روز با او تجدید عهد کرده، پیمان وفاداری ببندند و استواری خود را بر آن عهد اعلام کنند.
در فرازی از دعای عهد چنین میخوانیم:
اللَّهُمَّ إِنِّي أَجَدِّدُ لَهُ فى صَبيحة يومى هذا وَما عِشتُ مِنْ أَيَامَى عَهْداً وَعَقْدَاً وَبَيعَةٌ لَهُ في عُنقى لا أحولُ عَنها ولا أَرْوَلُ أَبَداً. اللّهُمَّ اجْعَلْنى مِنْ أَنْصَارِهِ وَأَعْوانِهِ وَالذَّاتِينَ عَنْهُ وَالْمُسارِعِينَ إِلَيْهِ فِي قَضَاءِ حَوائِجه والمُمْتَئِلِينَ لأوامره والمُحامين عنه والسابقين
إلى إرادَتِهِ وَالمُسْتَشْهِدِينَ بَينَ يَدَيْهِ؛16
بار خدایا! من در بامداد این روز و تمام دوران زندگی ام، عهد و پیمان و بیعتی را که از آن حضرت بر گردن دارم، با او تجدید میکنم که هرگز از آن عهد و بیعت برنگردم و بر آن پایدار بمانم. بار خدایا! مرا از یاران و کمک کاران آن حضرت و مدافعان از حریم مقدس او و شتاب کنندگان به سوی او برای انجام خواسته هایش و اطاعت کنندگان از دستوراتش و حمایت کنندگان از وجود شریفش و سبقت جویان به سوی خواستهاش و شهیدان در رکاب حضرتش قرار ده.
اگر کسی پیوسته این عهد را بخواند و از عمق جان به مضامین آن پای بند باشد، هرگز به سستی گرفتار نمیشود و در تحقق آرمان های امام خود و زمینه سازی برای ظهور آن بزرگوار، لحظه ای از پای نمی نشیند و به راستی که شایسته حضور در میدان یاری آن ذخیره الهی خواهد بود.
امام صادق(ع) فرمود:
هر کس چهل بامداد، خدا را با این دعای عهد بخواند، از یاوران قائم ما خواهد بود و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد، خداوند او را از قبرش بیرون آورد و قائم(عج) ما را یاری دهد.
4. وحدت و همدلی
از وظایف تک تک افراد قبیله انتظار که بگذریم، جمعیت منتظران نیز باید طرح و برنامه ای داشته باشند که در راستای اهداف امام و حجت الهی باشد. به بیان دیگر، اجتماع منتظر، لازم است تلاش و حرکت خود را در مسیر رضایت رهبر موعود قرار دهد. بنابراین جامعه منتظر بر آن است که عهد و پیمان خود با امام را به انجام رساند، تا زمینه مناسب برای ظهور دولت مهدوی فراهم شود.
امام عصر (عج) در یکی از بیانات خود به چنین جمعیتی این گونه بشارت داده است:
امام اگر شیعیان ما ـ که خداوند آنان را در راه اطاعتش یاری دهد ـ در وفای پیمانی که از ایشان گرفته شده یکدل و مصمم باشند، البته نعمت دیدار، از آنان به تأخیر نمی افتد و سعادت ملاقات ما برای آنها با معرفت کامل و راستین به ما، تعجیل می شود.17
آن عهد و پیمان همان است که در کتاب خدا و سخنان نمایندگان خدا آمده است که مهم ترین آنها را بیان می کنیم:
- ۱. تلاش در جهت پیروی از امامان و دوستی با دوستان آن بزرگواران و بیزاری جستن از دشمنان آنها.
امام باقر (ع) از پیامبر خدا (ص) روایت کرده است که فرمود: خوشا به حال آنکه قائم خاندان مرا درک کند؛ در حالی که پیش از قیام از او پیروی کرده باشد و با دوستان او دوستی و با دشمنان او دشمنی نموده باشد! آنها رفيقان من و اهل دوستی و محبت من و گرامی ترین امت من نزد من در روز قیامت هستند.18 - ۲. جمعیت منتظران در مقابل بدعتها و انحرافها در دین و رواج منکرات و زشتی ها در سطح جامعه، بی تفاوت نیستند. نیز در برابر فراموش شدن سنتهای نیکو و ارزش های اخلاقی از خود واکنش نشان میدهند ،این، پیمانی است که بر اساس تعالیم قرآن بر دوش منتظران نهاده شده است.
خداوند می فرماید:
وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلى الخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَ أولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ 19
باید که از میان شما گروهی باشند که به خیر دعوت کنند و امر به معروف و نهی از منکر کنند؛ اینان رستگارانند.
بدون شک، سنت های اسلامی از مصادیق «خیر» و «معروف» و بدعت ها از نمونه های روشن «منکر» هستند.
- ۳. جامعه منتظر در برخورد با دیگران وظیفه دارد که تعاون و همکاری را سر فصل برنامه های خود قرار دهد. افراد این جامعه به دور از تنگ نظری و خودمحوری، پیوسته حال فقرا و نیازمندان جامعه را پیگیری می کنند و از آنان بی خبر نمی مانند.
گروهی از شیعیان از امام باقر (ع) درخواست نصیحت کردند؛ حضرت فرمود:
از میان شما آنکه نیرومند است، ضعیف را یاری کند و آنکه بی نیاز است با نیازمندتان مهربانی ورزد و هر یک از شما دربارهٔ دیگری خیرخواهی کند.20
گفتنی است که دائره این همکاری و همیاری، به محیطی که در آن زندگی می کنند محدود نیست؛ بلکه خیر و نیکی منتظران به محیط های دورتر و نیازمندان شهرهای دیگر نیز می رسد؛ زیرا در پرتو روح انتظار هیچ جدایی و دوگانگی ای بین افراد احساس
نمی شود.
- 4.افرادی که عضو جامعه منتظر هستند، باید به جامعه رنگ و بوی مهدوی بدهند و نام و یاد امام را در همه عرصه ها منتشر کنند و گفتار و کردار امام را به عنوان سرآمد همه سخنان و شیوه ها به نمایش عمومی بگذارند که بدون تردید مورد عنایت و لطف ویژه امامان(ع) خواهند بود.
عبد الحميد واسطی از یاران امام باقر(ع) به آن حضرت میگوید:« ما در انتظار امر فرج همه زندگی خود را وقف کردیم؛ به گونه ای که برای بعضی از ما مشکلاتی را به همراه داشته است.»
امام (ع) در پاسخ او می فرماید:
ای عبدالحمید! آیا گمان میکنی که خداوند راه رهایی از مشکلات را برای آن بنده ای که خود را وقف خداوند کرده باشد، قرار نداده است؟ اری؛ به خدا قسم خداوند برای او راه چاره ای قرار خواهد داد. خداوند رحمت کند بنده ای را که امر ولایت ما را زنده دارد.!21
سخن آخر اینکه جامعه منتظر باید بکوشند که در همه ابعاد زندگی اجتماعی، الگوی سایر اجتماعات باشند و همه زمینه های لازم برای ظهور منجی موعود را فراهم کنند.
آثار انتظار
بعضی گمان کرده اند که انتظار مصلح جهانی، افراد را در حالت سکون و بی تفاوتی قرار میدهد و منتظران، تا قیام اصلاح گری جهانی در مقابل بدیها و پلیدی ها واکنشی نخواهند داشت، بلکه ساکت و بی تفاوت، دست روی دست خواهند گذاشت و تماشاگر
جنایت ها خواهند بود.
این نگاه، یک نگاه سطحی و به دور از اندیشه و دقت است؛ زیرا با توجه به آنچه در حقیقت انتظار امام موعود و ویژگیهای آن و نیز ابعاد انتظار و ویژگی های منتظران مطرح شد، روشن است که روحیه انتظار، آن هم با ویژگی های منحصر به فرد و جایگاه بی نظیر امام مهدی (عج) نه تنها سکون و سردی را به دنبال ندارد؛ بلکه بهترین عامل حرکت و پویایی است.ا
نتظار، در منتظر غوغایی مبارک و حرکتی هدف دار پدید می آورد. هر چه منتظر، به حقیقت انتظار، نزدیک تر شود، سرعت حرکت او به سوی مقصد بیشتر خواهد شد. در برتو انتظار، آدمی از خود محوری رهایی مییابد و خود را جزئی از جامعه اسلامی میبیند؛ بنابراین میکوشد تا جامعه را در حد توان خود به صلاح و درستی نزدیک کند و وقتی جامعه ای از عناصری این چنین با هویت تشکیل ،یابد اجتماعی در جهت ترویج فضیلت ها پدید میآید و حرکت عمومی به سوی اقامه خوبی ها شکل می گیرد.
در چنین محیطی که محیط صلاح و سازندگی و فضای امیدبخشی و نشاط و عرصه تلاش و همیاری و همکاری است، زمینه رشد باورهای دینی و بینش عمیق مهدوی در افراد جامعه پدید می آید و منتظران که به برکت انتظار، در فساد محیط حل نشده اند بلکه هویت دینی و مرزهای اعتقادی خود را حفظ کرده اند، در برابر سختی ها و مشکلات دوران انتظار بردباری میکنند و به امید تحقق وعده حتمی الهی با پایداری، بلاها را به جان می خرند.
راستی کدام مکتب و مذهبی را میشناسید که برای پیروان خود چنین مسیر روشنی را ترسیم کرده باشد؟ مسیری که با انگیزه ای الهی پیموده می شود و در نهایت پاداشی بس بزرگ را به ارمغان می آورد.
پاداش منتظران
خوشا به حال آنان که چشم به راه خوبیها نشسته اند! چه بزرگ است پاداش آنان که به انتظار موعود جهانی روزگار میگذرانند و چه شکوهمند است رتبه و مقام آنان که منتظر حقیقی قائم آل محمد(عج) هستند!
بجاست که در بخش پایانی از فصل انتظار حضرت مهدی ، از فضیلت و رتبه بی نظیر جرعه نوشان جام انتظار سخن بگوییم و نمونه هایی از کلمات پیشوایان دین را بیاوریم.
امام صادق (ع) فرمود:
خوشا به حال شیعیان قائم ما [اهل بیت] آنها که در دوران غیبت او، ظهورش را انتظار دارند و در ایام ظهورش سر به فرمان او می آورند. آنها دوستان خدایند که هیچ ترس و اندوهی برای ایشان نخواهد بود.22
چه افتخاری از این برتر که مدال دوستی پروردگار را بر سینه دارند. چرا باید گرفتار غم و اندوه شوند و حال آنکه زندگی و مرگ آنها ارزشی گران پیدا کرده است؟
امام سجاد (ع) فرمود:
کسی که در زمان غیبت قائم ما بر ولایت ما استوار باشد، خداوند پاداش هزار شهید از شهدای جنگ بدر و احد را به او خواهد داد.23
آری؛ آنان که در دوران غیبت بر ولایت امام زمان خود باقی بمانند و عهد و پیمان خود با آن بزرگوار را استوار دارند، مانند رزمندگانی هستند که در رکاب پیامبر(ص) به نبرد با دشمنان خدا پرداخته و در آن صحنه، به خون خود غلطیده اند.
منتظرانی که جان بر کف به انتظار یاری فرزند رسول خدا(ص) ایستاده اند، از هم اکنون در خیمه جنگ و در کنار امیر جبهه حق هستند.
امام صادق (ع) فرمود:
«اگر کسی از شما شیعیان بمیرد، در حالی که منتظر امر فرج امام مهدی(عج) باشد، همانند کسی است که در کنار قائم(عج) و در خیمه اش بوده است. سپس اندکی درنگ کرد و فرمود :«نه، بلکه مانند کسی است که در کنار حضرت جنگیده و شمشیر زده است.» سپس فرمود: «نه، به خدا قسم! بلکه مثل کسی است که در کنار رسول خدا (ص) به شهادت رسیده باشد».24
این گروه، همان جماعتی هستند که قرنها پیش، پیامبر بزرگ خدا آنها را برادران و رفقای خود خوانده است و دوستی و مودت قلبی خود را نسبت به ایشان اعلام کرده است.
امام باقر (ع) فرمود:
روزی پیامبر در حضور گروهی از اصحاب خود فرمود: «خدایا! برادران مرا به من نشانده» و این جمله را دو بار فرمود. اصحاب حضرت گفتند: ای رسول خدا! آیا ما برادران تو نیستیم؟
فرمود: «نه؛ شما اصحاب من هستید برادران من قومی هستند در آخر الزمان که به من ایمان می آورند، در حالی که هرگز مرا ندیده اند. خداوند آنها را به اسم خود و پدرانشان به من معرفی کرده است. استواری هر یک از ایشان در دین خود از کندن خارهای گون در شب تاریک و به دست گرفتن آتش گداخته، سخت تر است. آنها مشعل های هدایت هستند که خداوند، آنها را از فتنه های تیره و تار نجات می بخشده.»25
پیامبر اسلام (ص) در جای دیگر در مورد ایشان فرمود:
آنها رفقای من و صاحبان دوستی و مودت من و گرامی ترین امت من نزد من هستند.26
اینان که به چنین مقام و رتبه ای نزد پیامبر(ص) دست یافته اند، به شرف خطاب حضرت دوست مشرف میشوند؛ آن هم ندایی که سرشار از محبت و عشق است و بیان گر نهایت تقرب و نزدیکی آنها به محضر حضرت حق است.
امام باقر(ع) فرمود:
روزگاری بر مردم می آید که امامشان غایب خواهد بود؛ پس خوشا حال آنان که در آن زمان بر امر ولایت ما استوار بمانند. به راستی که کمترین پاداش آنها این است که حضرت پروردگار آنها را چنین ندا می دهد: «ای بندگان من! به سر من او امام غایب ایمان آوردید و او را تصدیق کردید؛ پس شما را بشارت باد به پاداش نیکوی،من شما به حقیقت بندگان من هستید. اعمال شما را میپذیرم و از خطاهای شما میگذرم و به برکت شما باران را بر بندگانم نازل میکنم و بلا را از ایشان میگردانم. اگر شما در میان مردم نبودید، حتماً عذاب خود را بر مردم گنهکار می فرستادم.27
ولی به راستی چه چیز منتظران را آرام میکند و انتظار آنها را پایان میدهد؟ چه چیز روشنی چشم ایشان است و دل بیقرار آنها را قرار و آرام می بخشد؟ آیا آنان که عمری به جاده انتظار چشم دوخته اند و در همین مسیر با همه سختی هایش راه پیموده اند تا به دشت سر سبز موعود منتظر پای گذارند به پاداشی کمتر از هم نشینی با محبوب و معشوق خود راضی میشوند و چه فرجامی از این زیباتر و چه لحظه ای از این باشکوه تر؟!
امام کاظم(ع) فرمود:
خوشا به حال شیعیان ما آنان که در زمان غیبت قائم ما به ریسمان دوستی ما، چنگ زنند و بر دوستی و بیزاری از دشمنانمان استوار بمانند. آنها از ما هستند و ما از آنها به پیشوایی ما راضی شدند و امامت ما را پذیرفتند و ما نیز به شیعه بودن آنها راضی و خشنود شدیم. خوشا حال ایشان! به خدا قسم اینان در قیامت با ما و در رتبه و درجه ما خواهند بود.
منابع:
1.کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۵۵، ح۳،ص 547. 2.غیبت نعمانی، باب ١١، ح ١٦، ص ٢٠٧. 3. همان، باب ١٣، ح ٤٦، ص ٢٥٢. 4.كمال الدين و تمام النعمة، ج ۱، باب ۳۲، ح ،١٥، ص ٦٠٢.
7. كمال الدين و تمام النعمة، ج ۲، ب ٤٣، ح ١٢، ص171. 8.. کافی، ج ۱، کتاب الحجه، «باب انه من عرف امامه لم يضره تقدم هذا الامر او تاخر»، ج ۵، ص ۳۷۱.
10.كمال الدين و تمام النعمة، ج ۱، باب ٢٥، ح ٣، ص ٥٣٥. 11.احتجاج، ج ۲، ص ٤٩٩ 12.غیبت نعمانی، باب ١١، ح ١٦، ص ٢٠٧. 13.کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ٤٥، ح ٢،ص237.
14. مفاتيح الجنان، اعمال شب بیست و سوم . ماه مبارک رمضان. 15.. همان، دعای ندبه. 16. همان دعای عهد. 17.احتجاج، ج ۲، ش ٣٦٠، ص ٦٠٠. 18.كمال الدين و تمام النعمة، ج ۱، باب ٢٥، ح ۲، ص ٥٣٥ 19.سوره آل عمران: ۱۰۴. 20. بحار الانوار، ج ۵۲ باب ۲۲، ج ۵، ص ۱۲۳. 21.همان ،ح16، ص126. 22.كمال الدين و تمام النعمة، ج ۲، باب ٢٣، ح ٥٤، ص۳۹
23. همان، ج ۲، باب ۳۱، ح ٦، ص ٥٩٢. 24.بحار الانوار، ج ٥٢، ١٦، ص ١٢٦. 25. همان، ح ۸ ، ص 123. 26. كمال الدين و تمام النعمة، ج ۱، باب ٢٥، ح ۲، ص535. 27. همان، باب ۳۲، ح ،١٥، ص ٦٠٢. 28.همان،ج2، باب 34، ح 5، ص 43.
