شخصیت های مذهبی _ ابن البراج
در این بخش از شخصیت های مذهبی به زندگی ابن البراج می بردازیم: (متوفی ٤٨١ ه)
نام ابن البراج «عبدالعزیز» و از شاگردان شهیر سید است.
ابن البراج از طرف سید به طرابلس فرستاده شد و بنابر روایات مختلف بین ٢٠ تا ٣٠ سال منصب قضا را در آن شهر عهده دار بود. یکی از کتاب های ابن البراج شرح جمل العلم والعمل سیدمرتضی است.
کارهای سیدمرتضی را به طور خلاصه می توان در سه رشتۀ مهم «کلام»، «فقه و اصول» و «ادبیات» تقسیم کرد. شیخ طوسی در الفهرست به تعدادی از تألیفات سید اشاره دارد، اما تمامی کتب وی را می توان در کتاب الذریعه نوشته آقابزرگ تهرانی یافت.
بیش از ١٥ کتاب از آثار سیدمرتضی در موضوعات کلامی نوشته شده که مهم ترین آن ها عبارت اند از:
١. کتاب الشافی، این کتاب در موضوع امامت و در رد کتاب المعنی نوشته قاضی عبدالجبار همدانی، به رشته تحریر درآمده است؛
٢. الذخیره فی اصول الدین: عمده ترین موضوعات کلامی که محور آثار سیدمرتضی است، مسئله عصمت، امامت، قضا و قدر و حدوث عالم است. از ای جا می توان حدس زد در عصر وی، موضوعات یاد شده بحث انگیز بوده است. این کتاب هم به همین موضوعات اشاره دارد؛
٣. تنزیه الانبیاء: نجاشی در رجال نام این کتاب را تنزیه الانبیاء والائمه و شیخ طوسی آن را التنزیه نوشته است.
ظاهرا بهترین و کامل ترین همان است که نجاشی نوشته است، زیرا در این کتاب علاوه بر مباحث مربوط به عصمت انبیاء، در مورد پنج نفر از ائمۀ شیعه یعنی حضرت علی (ع) و دو فرزند بزرگوار ایشان یعنی حسنین (ع)، حضرت علی بن موسی الرضا (ع) و حضرت ولی عصر (عج) نیز مباحث جداگانه ای را آورده است.
آثار فقهی:
١. الذریعه الی اصول الشیعه:
این کتاب تبحر سید را در علم اصول فقه مشخص می کند و بهترین اثر جامع و ارزنده ای است که تا آن زمان در علم اصول نزد شیعه پدید آمده است؛
٢. انتصار:
در این کتاب مجموعه مواردی را که فقهای اهل سنت پنداشته اند شیعه در آن منفرد است، جمع آوری کرده و نشان داده این احکام منطبق با کتاب و سنت است.
انتصار مایه و محرک شیخ طوسی در نگارش کتاب خلاف و علامه حلی برای نگارش مختلف الاحکام است.
این کتاب از فصل طهارت آغاز می شود و پاره ای از مباحث مثل نماز، روزه، اعتکاف وغیره را شامل می شود. سیدمرتضی این کتاب را برای عمیدالجیوش، وزیربهاءالدوله، تألیف کرده است؛
٣. جمل العلم والعمل:
این کتاب شامل مباحث آب ها و احکام آن، نماز، روزه، اعتکاف، حج و زکات است. سیدمرتضی در این کتاب اختصاصات فقه شیعه از قبیل خمس را مطرح کرده است.
