متن کامل و شرح نامه هفتم امام علی علیهالسلام در نهج البلاغه خطاب به معاویه پس از جنگ صفین؛ افشای چهره نفاق معاویه و بیان مشروعیت بیعت عمومی.
ژشامل ترجمه فارسی، متن عربی، و تحلیل تفصیلی.
نامه امام علی به معاویه
افشای نفاق و مشروعیت بیعت
و من كتاب منه (علیه السلام) إليه أيضا:
«أَمَّا بَعْدُ، فَقَدْ أَتَتْنِي مِنْكَ مَوْعِظَةٌ مُوَصَّلَةٌ وَ رِسَالَةٌ مُحَبَّرَةٌ، نَمَّقْتَهَا بِضَلَالِكَ وَ أَمْضَيْتَهَا بِسُوءِ رَأْيِكَ، وَ كِتَابُ امْرِئٍ لَيْسَ لَهُ بَصَرٌ يَهْدِيهِ وَ لَا قَائِدٌ يُرْشِدُهُ، قَدْ دَعَاهُ الْهَوَى فَأَجَابَهُ وَ قَادَهُ الضَّلَالُ فَاتَّبَعَهُ، فَهَجَرَ لَاغِطاً وَ ضَلَّ خَابِطاً.»
پس از نام خدا و درود، نامه پندآمیز تو به دستم رسید که دارای جملات به هم پیوسته بود و با گمراهی خود آن را زینت داده و با بداندیشی خاص خود امضاء کرده بودی. نامه مردی که نه خود آگاهی لازم برای هدایت دارد و نه راهنمایی که او را هدایت کند. تنها دعوت هوسهای خود را پاسخ گفته و گمراهی او را گرفته و اطاعت میکند؛ سخنی بیربط میگوید و در گمراهی سرگردان است.
وَ [مِنْ هَذَا الْكِتَابِ] مِنْهُ:
«لِأَنَّهَا بَيْعَةٌ وَاحِدَةٌ لَا يُثَنَّى فِيهَا النَّظَرُ وَ لَا يُسْتَأْنَفُ فِيهَا الْخِيَارُ، الْخَارِجُ مِنْهَا طَاعِنٌ وَ الْمُرَوِّي فِيهَا مُدَاهِن.»
همانا بیعت برای امام یک بار بیش نیست و تجدیدنظر در آن ممکن نخواهد بود و کسی اختیار از سر گرفتن آن را ندارد. کسی که از این بیعت عمومی سر باز زند، طعنهزن و عیبجو خوانده میشود، و کسی که نسبت به آن دو دل باشد، منافق است.
شرح نامه ۷ نهج البلاغه
۱. افشای چهره نفاق معاویه
امام علی علیهالسلام در ابتدای نامه، با لحن قاطع، ماهیت نفاقآلود نامه معاویه را افشا میکند. او بیان میدارد که نامه معاویه نه از سر آگاهی و بصیرت است و نه از راهنمایی الهی، بلکه محصول هوسها و خطای اوست. این هشدار، جلوهای از تدبیر امام در مواجهه با دشمنانی است که با ظاهرسازی و فریبکاری، در پی مشروعیتنمایی هستند.
۲. مشروعیت و قاطعیت بیعت
امام علی(ع) در بخش دوم نامه، بیعت عمومی را یک بار و برای همیشه معتبر اعلام میکند.
- بیعت یکبار است: هرگونه تجدیدنظر یا بازگشت به آن جایز نیست.
- مردود بودن سرپیچی: کسی که از این بیعت سرباز زند، طعنهزن و عیبجو شناخته میشود.
- خطر دوگانگی: کسی که در وفاداری به بیعت دو دل باشد، در حقیقت منافق است.
این بیان، هم مشروعیت حکومت و ولایت امیرالمؤمنین را تثبیت میکند و هم نشان میدهد که امام در برابر حوادث پس از جنگ صفین، با بصیرت و قاطعیت عمل میکرد.
جمعبندی
نامه هفتم نهج البلاغه، نمونهای از روشنگری امام علی علیهالسلام در برابر نفاق و فریب دشمن است و در عین حال بر ضرورت وفاداری به نظم و بیعت عمومی تأکید دارد. امام با تحلیل روانشناسی و اخلاقی رفتار معاویه، راه مشروعیت و حقانیت خویش را روشن میسازد.
پینوشتها
- این نامه از پاسخهای امام به معاویه در اواخر جنگ صفین (سال ۳۸ هجری) است.
- در منابع تاریخی به تفصیل شرح داده شده که این نامه، پاسخ به پندآمیز و تزویرآلود بودن نامه معاویه است.
- اصطلاح «مُرَوّی» به کسی گفته میشود که نسبت به امور دو دل باشد و ظاهر سازش و مداهنه داشته باشد.
