حکیمه خاتون (ولادت: حدود سالهای ۲۱۳ تا ۲۲۰ هجری قمری – وفات: ۲۷۴ هجری قمری)، بانویی از خاندان اهل بیت(ع) و یکی از شخصیتهای برجسته تاریخ اسلام و تشیع است. او دختر امام جواد(ع)، خواهر امام هادی(ع) و عمه امام حسن عسکری(ع) به شمار میآید.
جایگاه خانوادگی حکیمه خاتون
در این قسمت از معرفی شخصیت های مذهبی به زندگی حکیمه خاتون فرزند امام جواد (ع) می پردازیم. ایشان در خانوادهای رشد یافت که سراسر نور، علم و فضیلت بود. پدرش امام جواد(ع)، نهمین پیشوای شیعیان، و برادرش امام هادی(ع) دهمین امام معصوم بودند. همین نسب شریف باعث شد که او از جایگاه معنوی و علمی والایی برخوردار باشد و در میان بانوان خاندان اهل بیت به عنوان الگویی از عفت، حیا و معرفت دینی شناخته شود.
به استناد منابع شیعه، حکیمه خاتون در زمان غیبت صغری امام مهدی(عج) را ملاقات کرده و رابط مردم با ایشان بوده. چنین گفته می شود که برخی از روایات حضرت را نیز نقل کرده است. عالمان و مورخان شیعه از وی به نیکی یاد کرده و دین و آیینش را ستودهاند.
ایشان به عنوان بانویی فاضله که محضر چهار امام را درک کرده و در میان دختران امام جواد (ع) به علم و فضل مشهور بود شناخته می شود. به علاوه ایشان از بانوان راوی به شمار می رفت.
تفاوت دو شخصیت با نام حکیمه
در تاریخ شیعه، دو بانو با نام حکیمه وجود دارند:
1. حکیمه دختر امام موسی کاظم(ع) که در ولادت امام جواد(ع) حضور داشت.
2. حکیمه دختر امام جواد(ع) که بیشترین شهرت را دارد و نقش مهمی در تولد امام زمان(عج) ایفا کرد.
مقاله حاضر به بررسی زندگانی و نقش حکیمه خاتون دختر امام جواد(ع) اختصاص دارد.
نقش حکیمه خاتون در تولد امام زمان(عج)
یکی از مهمترین وقایع زندگی حکیمه خاتون، حضور مستقیم او در شب ولادت حضرت مهدی(عج) است. منابع تاریخی و روایی نقل میکنند که مادر امام زمان، حضرت نرجس خاتون، تحت تعلیم و پرورش حکیمه قرار داشت و بسیاری از آموزههای دینی را از این بانوی بزرگوار فراگرفت.
ایشان نخستین بانویی بود که جمال دل آرای پیشوای آخرین، حضرت مهدی(عج)، را مشاهده کرد. او روایتگر اصلی چگونگی ولادت منجی موعود است و بسیاری از گزارشهای معتبر و ارزشمند در این زمینه از طریق او نقل شدهاند.
سخنان علما درباره شخصیت حکیمه خاتون
علامه مجلسی در بحارالانوار مینویسد:
«در این بقعهی شریف، قبری منسوب به نجیبه کریمه، عالمه فاضله، نقیه رضیه – حکیمه دختر جوادالائمه(ع) – وجود دارد. او محرم اسرار اهل بیت بود؛ مادر حضرت مهدی(عج) در محضر او معارف دینی را آموخت. وی در هنگام ولادت حضرت حجت حاضر بود، بارها آن حضرت را زیارت کرد و پس از شهادت امام حسن عسکری(ع) از سفرا و ابواب امام زمان(عج) به شمار میرفت.»
این نقلها نشان میدهد که حکیمه خاتون فقط یک بانوی مؤمن و شریف نبود، بلکه نقشی فعال در انتقال علوم اهل بیت علیهم السلام و پاسداری از اسرار الهی داشت.
وفات حکیمه خاتون
برخی منابع تاریخی، وفات این بانو را در سال ۲۷۴ هجری قمری دانستهاند. محل دفن او نیز در جوار قبر شریف امام هادی و امام حسن عسکری (ع) بوده و زیارتگاهی برای عاشقان اهل بیت است.
